Tabakspot van opa

Filosoferen  met groep 5 over waarneming en gezichtspunten; kijken en fysiek beleven.

Als opmaat voor deze les plaats ik de oude tabakspot in de kring en vraag een kind er naast op een hoge stoel te gaan staan en recht naar beneden te kijken.

Wat zie je nu?

“Een rond ding met een deksel en een knop erop.”

Ik vraag aan een ander kind om op een veel lagere stoel naar beneden te kijken en te vertellen wat zij ziet.

“Een ronde pot met een rand en een deksel.”

Dan nog twee andere kinderen om beurten vanuit liggende positie op de grond met het hoofd op de handen vooruit kijkend naar de pot.

“De zijkant van de pot, die is bol”

Dan stel ik de vraag aan de hele klas:

Wat hebben zij gezien?

“Ze zien niet hetzelfde want Ien keek van boven en Mo keek van opzij. Van de bovenkant zie je alleen de deksel en van opzij zie je de deksel en de zijkant, dus zie je meer. Als je groot bent zie je alleen de bovenkant en als je klein bent zie je de zijkant. “

Perspectief mier

Dan kijken we een film waarin een mier een tempel probeert na te bouwen. De kijker komt er aan het einde van de film achter dat de mier aan de voet van die tempel woont.  Maar de mier heeft het nooit gezien.

Wat heb je gezien?

“De mier wou de moskee (tempel) maken, maar hij had niet door dat hij er vlakbij woonde. Hij zag een kladje en wou het namaken.  

Tempel van de mier

Hij wou het namaken, maar dat duurde heel lang en toen werd hij heel oud, hij wist niet dat hij er vlakbij woonde, dat is jammer en toen ging hij dood. Uiteindelijk heeft hij hem wel gemaakt, maar de mensen zagen het niet, omdat hij zo klein was.”

Voeten, water, brood, geld, licht, een steen; welke schat kies jij?

Met groep 3 , 4 en 5  filosoferen we over waardevolle zaken, iets nodig hebben en ruilen, pragmatisch denken, relativiteit en sociale ethiek worden door de kinderen gecombineerd.

Als opmaat voor het gesprek over waarden en ruilen gebruik ik een metafoor over een prins, hij  zit in een torenkamer opgesloten tussen glazen ramen, hij wil eruit.

Wat heeft hij nodig?

Er liggen voorwerpen in de kring en we gaan aan de hand van het verhaal kopen en ruilen.

“De prins heeft een steen nodig om het raam kapot te gooien en zich te bevrijden en te vluchten. Hij koopt ook een deken om te slapen als hij moe is , water en brood voor onderweg. Hij heeft ook voeten nodig om te vluchten. Een paraplu voor een goed landing, een zachte val,  een lampje want het is donker. Geld is belangrijker dan de pleister. Maar als hij uit de torenkamer valt heeft hij wel een pleister nodig.”

Wat is de grootste schat?

“De kinderen vergelijken situaties en noemen de relatieve waarde van de verschillende dingen.

Water is een schat als je het heel hard nodig is. Brood is belangrijker dan geld. De grootste schat is het eten. Nee, het geld omdat het mooi is! Als het eten op is dan heb je geld nodig om het te kopen. De kaars is belangrijk als het donker is. Je moet een kaars kopen in de winkel, maar als de winkel dicht is dan heb je niets. In het donker kan je geen winkel vinden.  Maar geld kan in het donker ook licht geven.”

schat in het paradijs

Waar en wat kan een schat zijn?

“Met geld kan je alles doen, je kan het ook geheim houden, niemand moet het vinden , anders heb je zelf niets. Je kan een schat ook bewaren in een museum, dan kan iedereen het zien. Iedereen kan een schat in de grond stoppen. Als je bijvoorbeeld heel erg rijk bent kan je naar een arme stad gaan en het daar voor de mensen verstoppen en als een arme vrouw of man het vindt mag hij/zij het hebben. Tijdens de oorlog verstopten de Joden het geld. Een schat is gewoon wat je nodig hebt. Een schat kan onzichtbaar zijn of bij God zijn. Als je dan dood gaat of de wereld vergaat en je komt in het paradijs dan vraag je om een schat.”

Filosofieles ontworpen in samenwerking met Mirjam Poolster

De kleuters filosoferen over “het gevaar achter de struik” , nieuwsgierigheid, voorspelbaarheid, regels, ontdekken en of je altijd moet geloven wat iemand zegt.

Boze wolf en de lammetjes

Ik vertel het verhaal van Annie MG uit de bundel “Misschien wel echt gebeurd*” over de domme lammetjes en de boze wolf die op hen loerde achter de vlierstruik. Mama schaap waarschuwt voor de wolf achter de vlierstruik, de lammetjes zijn ongehoorzaam en gaan voorbij de struik, daarachter zit een wolf, die zegt dat hij de herdershond is….maar…en dan wordt het echt heel spannend voor de kleuters.

Hoe weten de lammetjes wat er achter de struik zit?

Omdat de wolf groot is. Soms weten lammetjes het niet, maar als mamma het zegt is het zo. Ze weten het niet zeker omdat ze de wolf nog nooit gezien hebben. Mamma weet alles. Er zit een wolf en een hond achter de struiken.

Zijn lammetjes dom?

Neppe schapen zijn dom. Echte schapen zijn niet dom, wel lief. Mensen laten neppe  schapen domme dingen doen. Als je groot bent moet je luisteren, maar de lammetjes zijn het gewoon vergeten, ze willen spelen.

Kan je het verschil zien tussen een wolf en een hond?

Ze weten het verschil omdat ze de staart kunnen zien. De wolf kan alles opeten en de hond niet. De hond blaft en de wolf jankt, maar ze lijken ook op elkaar; de oren en de bek en de poten. De wolf zegt zelf dat hij een hond is maar het lammetje kan vragen, waarom heb je dan een grote mond?? In Roodkapje heeft de wolf ook zo’n grote snurf en de wolf deed de kleren van oma aan en dan ziet hij er uit als oma maar je ziet ook zijn grote bek. De wolf is gevaarlijker en sterker omdat hij kan pakken, maar de wolf denkt dat de hond beter is. De hond is slimmer en heeft plannen. Hij weet niet wie zijn aartsvijand is. Sommige wolven zijn goed, sommige wolven zijn slecht. Als ze rode gen hebben zijn ze slecht, als ze blauwe ogen hebben zijn ze goed.

wolf in schaapskleren?

Wolf of schaap?

Dan verstop ik de wolf in het lijf van het schaap en vraag de kinderen of het schaap gevaarlijk is. Ja natuurlijk want er zit een wolf in. Hoe weet je dat?

hij heeft een dikke buik. Ja maar dat kan ook een baby zijn. Maar dan bengelt er een pootje van de wolf uit het schaap en dan is het duidelijk “er zit een wolf in dat schaap” Dus het schaap is gevaarlijk en stout.

Dan spelen we met elkaar het wolf en schapen spel in de kring met het speelkleed en de lammetjes Lorrie, Florrie en Sorry

• Verhaal van de Lammetjes uit :

Metamorfose

Met de kleuters filosoferen over verandering van visje naar kikker.

Wat kan de kikker, het visje en wat kan jij?  Over identiteit, veranderbaarheid, oorzakelijkheid en functionaliteit (naturalisme). Over  de relatie tussen iets kunnen, iets willen en iets leuk vinden. Over voorbestemming in de natuur. Magisch en logisch denken gaan hand in hand bij deze kleuters.

Ik vertel het verhaal van kikkervisje Julia en haar grote vader de brulbek -kikker.De kikker heeft hele grote poten (kleuters stampen op de grond) Hij heeft een hele grote mond die heel goed kan kwaken. (de kleuters kwaken) Het visje heeft alleen een staart, een vin is het. Het visje heeft een klein mondje en zegt “blub-blub” .En dan op een ochtend heeft het visje 2 pootjes en het kan springen.

We doen spelletjes tijdens het verhaal. Zitten als een stille kikker, Springen als een kikker een bek maken als een kikker, kikkerpootjes maken met je handen. Kwaken als een kikker, blubber als een visje, zwemmen als een visje.

Midden in de kring ligt een kleed met een kikker en een visje erop. De kleuters zijn nieuwsgierig.

Wat is het?

“Een vis, een kikker. Kan een vis in het water. Ja, maar niet erop, want vissen hebben geen poten. de vis moet onder water Als een kikker geboren wordt is hij eerst een vis. 

Wat is er gebeurd met het visje?

“Hij kreeg twee poten. Het kwam door het slapen. Er kwam een toverheks die toverde het visje in een kikker.  Hij ging daarna ook praten.  Heeft dit visje poten? Nee! Wat is er veranderd. Het visje wordt een kikker omdat hij een vlieg heeft opgegeten.  eerst kreeg hij poten en toen handen en toen een grote bek” Hij kreeg ook een lange tong. hij was eerst piepklein en toen ging hij groot worden. Werd het een grote vis? Nee het werd een kleine kikker. Nu heeft ze een kikkerlijf en is ze groot. Door te slapen. “Wat moet hij er voor doen om een kikker te worden? Helemaal niets! Hij moet heel hard zwemmen. Als een vis uit het water gaat is hij dood. En hoe zit dat met een kikkervisje? Hij moet eerst een worm eten, dan krijgt hij grote ogen en dan wordt hij kikker. Als hij pas geboren wordt en hij is uit het water dan is het zielig. Ze heeft alleen een staart en ze kan alleen maar kleine dingetjes eten. visjes eten alleen kleine wormen” 

Is het een visje of een kikker?

Het is eerst een kikkervisje en daarna wordt het een kikker.  Het is raar dat het hoofd vastzit aan de vin.  Het visje was een kikker geworden.  Het is een kikker , maar hij moet nog handen krijgen en nog steeds groter worden.  Ze is een kikker, ze is al een vis geweest. Niet alle vissen worden kikkers. Als hij gaat slapen en dan wakker wordt is hij een kikker geworden. Het moet donker zijn en je moet niet kijken. Het visje moet eerst groter worden en eten , dan wordt hij pas een kikker. Als een vis uit een kikker is geboren wordt hij een kikker.  Het visje is een kikker.  Wordt jij ook een kikker als je gaat slapen? Nee! Alleen visjes kunnen kikkers worden.  Nee dat kan niet omdat ik een mens ben.  Het visje wilde ook een kikker worden en ik niet.” 

Het kikkervisje heet Julia, maar als hij kikker is heet hij geen Julia meer. Het kikkervisje heeft andere kleuren, het visje gaat weg. Het visje gaat dood, omdat de kikker geen staart meer heeft.”

De kikker heeft uitpuilende ogen dat kan je voelen

Hoe weet hij dat hij een kikker is geworden?

Als het visje gaat springen en geluid maken is het een kikker. Visjes kunnen geen geluid maken en kikkers wel. Als hij staat heeft hij poten en als hij dan kan springen  en lopen dan weet hij dat hij een kikker is. Maar een visje kan dat niet. Visjes hebben geen voetjes. De vis is nu weg.  waar is de vis? Is hij dood?  Nee, als de vis een kikker is geworden dan zit de vis in hem.”

Wat wil jij zijn een kikker of een visje?

Een kikker, want een visje gaat dood. Een kikker omdat een kikker blij is en kan springen, en goed kan kijken. 

Een visje, omdat die goed kan zwemmen en ik vind zwemmen leuk.

We sluiten af met het kikker-visje spel.

De kikker met de

het kikkervisje, zonder handen en voeten volgt het spoor van papa kikker

kikkerbroek en zwempoten mag zich verstoppen, het visje met een vissenstaart zoekt het spoor van de kikkerpootjes en er is een grote kikker die echt kan kwaken. De kinderen ervaren het verschil in voortbeweging met een staart of poten en ze oefenen met een spoor van pootjes maken; van visje, naar kikker.

schatzoekers

Filosoferen over een schat met groep 3.  We filosoferen over binnen/ buiten, uiterlijk/ innerlijk, delen van waarneming, kwaliteiten en essentie,  deugdzaam leven in verband met rijkdom (Aristoteles), optimisme en eigendomsrecht.

Wat is een schat?

Waar alle gouden dingen in zitten, als je een schatkaart hebt dan kom je bij de schat. De schat is ergens verborgen, waar je hem niet kan vinden. Een schat moet wel echt geheim zijn, anders is het geen schat en dan kunnen anderen hem vinden en dan valt hij in verkeerde handen.

Wat zijn verkeerde handen?

Als iemand de schat krijgt die er iets verkeerds mee doet, je moet braaf zijn en je braaf kleden als je een schat gaat zoeken. Je kan hem ook samen delen met vrienden.

Wat heb je nodig om een schat te vinden?

Als je een schat wil vinden heb je een schatkaart nodig en vrienden, die helpen hem op te graven. Je hebt in iedere hand een kaart, een schatkaart, een voor de schat en een voor thuis, anders kan je niet meer naar huis.

Schatgravers

Hoe vind je een schat?

Je moet lopen en dan een kruis maken en daar is de schat en dat teken je op een kaart.

Hoe weet je zeker of een schat ergens echt is?

Dat weet je niet zeker, want dromen komen ook niet altijd uit. Je kan in het zand gaan graven en dan kan je iets vinden, maar dan zit er niets in. Je kan wel daarna je geld in de lege kist stoppen en dan weer begraven en dan is het echt een schat. Dan moet je wel een schatkaart maken. Als je een schat hebt moet je er in bijten om te kijken of de munten echt zijn.

Wat zit er in de schat?

Ik heb een mand meegenomen met “schatten” , een zilveren doosje, een zakje, een trommetje, een portemonnaie  etc. Overal zit iets in. De kinderen onderzoeken met elkaar de buitenkant van de schat door het vast te houden en te luisteren en te voelen , zonder er in te kijken.

De kinderen raden: Een spiegelbeeld, een spiegel, armband, telefoon, schatkist, diamant, centjes, ringen en een ketting.

In het zilveren doosje zit een grote schelp; In de trommel zit een kroon en in de portemonnaie zitten ouden muntjes.

Is het een schat?

Het is een schat, want je kan de zee horen. Sponge Bob heeft ook veel schatten en dat zijn trofeeën.  Een kroon is een schat omdat hij van goud is en omdat hij door de koning gedragen wordt. De centjes zijn van de Juf, want die heeft ze gespaard.

We sluiten af met een spelletje waar is de schat; boven, onder, op naast etc.

Alle kinderen krijgen een muntje mee van de schat.

Filosofieles ontworpen in samenwerking met Mirjam Poolster

Op 17 februari ontving Karin Glaubitz in Utrecht van het Centrum Kinderfilosofie Nederland een eervolle vermelding voor haar werk.

-Filosoferen met je hele lijf: Filosoferen met kleuters in een meertalige kleuterklas-

Rapport van de jury. 

Het inspiratiealbum “Filosoferen met je hele lijf” Laat zien hoe je met jonge kinderen die geen gemeenschappelijke taal hebben toch een basis legt voor filosoferen door een gemeenschappelijke nieuwsgierigheid op te roepenen de communicatie hierover op gang te brengen.  ”

“Filosoferen met je hele lijf” breekt met alle vooroordelen en veronderstellingen over filosoferen met kinderen; dat het vooral iets is voor witte middenklasse kinderen, of zelfs voor meer- of hoogbegaafden; dat kinderen er wel een jaar of tien of twaalf voor moeten zijn om op een filosofische manier te kunnen denken; dat er minstens gesproken taal voor nodig is.

Misschien heeft Karin wel met zoveel conventies gebroken dat de jury zich afvroeg of hier nog wel sprake is van filosoferen, en of ze daarom de prijs zelf wel kon winnen.

Eervol vermelden willen we dit project zeker.

Karin is gaan filosoferen met kinderen die net in Nederland zijn, jonge kinderen die over weinig taal beschikken en al helemaal geen gemeenschappelijke formele taal. Als die er niet is, die taal om met elkaar te spreken, je hele lijf heb je wel. En er is verbazing over de wereld om je heen.

Je moet veel begrijpen van filosofie, je moet zeer creatief zijn en bovendien een grote betrokkenheid voelen bij je kinderen om “filosoferen met je hele lijf” te kunnen bedenken. Karin heeft dat hiermee getoond, in een zeer fraai uitgevoerd boek.

Poppejans is ziek.  

Wie is de dokter?  Filosoferen met kleuters over wie moet wat doen, hoe hoort het, wat is een instrument,  welke plichten zijn er en welke functies, rolpatronen en diagnostisch onderzoek.  Janneke heeft een ziek kind en dokter Jip doet vreemde dingen; hij slaat poppejans met een lepel en vindt dat ze in het zeepsop moet.

Wat moet de dokter doen? 

Dokter A inspecteert de arm van E.

Als de dokter met een lepel slaat dan wordt hij ontslagen. Dokters zijn lief en zorgen. Niet altijd, als ze vrij zijn hoeven ze niet te zorgen. Moeders zorgen ook. Een dokter plakt grote pleisters zoveel hij zelf wil. De dokter kijkt met een bril. Hij moet ook met een stethoscoop luisteren naar je hart. De dokters maken doktersdrankjes.

Dokter A en zuster M onderzoeken Poppejans

Rollen?

De kleuters zijn het oneens met elkaar of meisjes of jongens allebei dokters kunnen zijn. De jongens vinden dat de dokter een jongen moet zijn, de meisjes zijn het er niet mee eens. We tellen stemmen.

Hoe weet je wanneer je ziek bent?

Als je hoest , dan ben je ziek. Nee zegt Ch. Alleen als je ook hogere temperatuur hebt , dan ben je ziek.

Poppejans

Wat doe je met de instrumenten uit het dokterskoffertje?

Met de injectie geef je een prik en dan moet je ook een pleister plakken. Je krijgt een prik als je ziek bent, maar dat kan ook als je niet ziek bent, ook als je veel rent. Een prik helpt niet voor bacteriën , dan moet je wel je handen wassen. Anders bijten die beestjes in je handen en dan word je ziek.  De crème moet op het gezicht als je vlekjes hebt en de pil moet je eten en met water wegspoelen. De pil is blauw, hoort dat zo? Ja je kan beter worden met een blauwe pil. Met de stethoscoop kan je het hart horen, maar dan moet je ook heel diep ademen. Verband kan je overal omheen doen; armen en benen en je hoofd.

Filosofieles voor kleuters ontworpen in samenwerking met Mirjam Poolster

Heksendag

Bijzondere dagen, wie bepaalt dat?  kan je die ook zelf verzinnen? 

Filosoferen met groep 4 over het algemene en het bijzondere, over externe objectiviteit, over dingen weten en dingen doen, collectivisme, vrije wil of determinisme en fenomenen.

Als je wordt geboren is het een bijzondere dag voor jou. Iedereen wordt geboren. En de heks is ook geboren. Dus Heksendag bestaat echt. De hekst kan wel lopen net als wij, dus ze is ook geboren. De Heks wil alleen toveren en  geen verjaardag vieren. Ze wil alleen gekke dingen doen. Ze is niet jarig omdat ze niet jarig wil zijn. Heksen houden niet van feestjes, slingers, kadootjes, lachen en vrolijk zijn. Ze houden ook niet van mensen. Ze wil wel jarig zijn, maar er komt gewoon niemand. Ze houden wel van heksensoepjes.

Eigenlijk bestaan heksen niet dus je hoeft ook geen verjaardag te vieren.

Juffendag, Valentijnsdag als je van iemand houdt. Geboren dag, het kind dat geboren is uit de moeders buik. Gezond-eten dag, dan word je fitter. Tekendag, als je genoeg tekeningen maakt mag je stoppen. Slaapdag, dan mag iedereen de hele dag slapen. Ook de wereld slaapt!

Hoe ziet de wereld eruit op slaapdag?

Iedereen slaapt. Het is de hele dag donker. De wereld is stil en slapend.

Hoe weten we dat iedereen slaapt?

Slapende honden wakker maken?

Je zet het in je agenda. Je zet het een dag ervoor in de krant, dan weet iedereen het. Als iedereen slaapt, weet niemand dat we slapen. Hoe weten we het dan dat we slapen? De dieren mogen dan niet slapen en die moeten opletten om te kijken of we slapen. Dan zit er een hond naast je bed en die weet dat je slaapt.

En als de hond in bed slaapt?

We sluiten de les af met koek, dus het is ook koek- dag!

Verkouden lammetjes

Pragmatisch denken met kleuters. Ik vertel een sprookje over een koning met 1000 verkouden lammetjes. De koning heeft last van veel lammetjessnot.

Wat heeft de koning nodig?

De koning moet de lammetjesdokter bellen.  Een snotdrankje heeft de koning voor zijn lammetjes nodig. De koning heeft papier nodig om de lammetjes te laten snuiten. Een grote lap om alle lammetjes aan af te drogen en een dekentje om ze in te stoppen.

zakdoeken uit oma’s schatkist

Hoe krijgen we het snot weg?

Hij moet met papier de neuzen van de lammetjes vegen. Hij moet ze afwassen onder de douche. Er zijn 100 emmers snot. Je kan ook een oud knuffeldekentje nemen en daarna weggooien want anders krijg je bacteriën in je bed. De koning moet het snot wegspoelen. Het snot moet in het papier weggegooid worden. De lammetjes moeten veel water drinken en de koning moet ze in bed stoppen en goed voor ze zorgen. Ze moeten de hele tijd met hun neus in de douche.

neussnuiten van het lammetje

Met de zakdoeken van oma kunnen we de neus van het lammetje snuiten. hoe doe je dat? De kinderen snuiten om de beurt de neus van het lammetje. Het lammetje moet steeds niezen.